بسمله (قرآن)از عناوین و موضوعاتی که در آیات قرآن مطرح شده، «بسمله» است. ۱ - معنای بسملهفعل بسمل به معنای نوشت بسم الله و گفت بسم الله است. بسمله، مصدر جعلی مانند حمدله و حوقله و به معنای بسم الله گفتن و بسم الله الرحمن الرحیم گفتن است. [۲]
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج۳، ص۴۱۵۲، «بسمله».
«اقرء باسم ربک» یعنی بسم الله بگو. امام خمینی با استناد به روایتی بسمله سوره حمد را مشتمل بر حقایقی می‌داند که در بسمله باقی سوره‌ها نیست بلکه آنها خود نیز از مراتب بسمله در سوره حمد محسوب می‌شوند. امام خمینی در چگونگی گفتن بسمله نیز معتقد است سالک باید در وقت بسم الله گفتن، به قلب خود بفهماند که تمام موجودات ظاهری و باطنی تحت تربیت اسماء الله هستند و همه حرکات و سکنات او و تمام عالم، به قیومیت اسم «الله» قائم است. امام خمینی همانند عارفان دیگر به معنای باطنی حروف توجه داشته و با استناد به روایتی به تحلیل عرفانی آنها پرداخته است به اعتقاد امام خمینی تفسیر روایی باء بسم الله به معنای بهاء الهی بر اساس تفسیر عرفانی آن به معنای عقل اول منطبق است؛ زیرا بهاء همان نوری است که با هیبت و وقار همراه است و نور همان ظهور جمال حق است که جلال در آن پنهان است و عقل نیز از جهت اینکه ظهور جمال حق است، منطبق بر بهاء الهی است. همچنین امام خمینی میان روایتی که خلق اشیاء را به‌واسطه مشیت می‌داند با روایتی که ظهور عالم را واسطه باء بسم الله به‌حساب می‌آورد، ناسازگاری نمی‌بیند. امام باء بسم الله را تجلی و ظهور اعلای وجود می‌داند که مرتبه ولایت مطلقه است و از جهت خلقی نخستین تعین مشیت مطلقه است که از آن به فیض منبسط اطلاقی نیز تعبیر می‌شود. [۱۰]
خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۵-۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
این مرتبه که باء بسم الله به آن اشاره دارد، مقام ولایت مقام مطلق و مقام معنوی ولایت احمدی و علوی است. از جمله اشارات دیگری که در بسمله می‌توان نام برد، اختفای الف در رسم الخط بسم الله است که اهل معرفت، آن را اشاره به بطون ذات و سریان و معیت او با اشیاء دانسته‌اند. [۱۲]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج، ص، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - عناوین مرتبطاهمیت بسمله (قرآن)، بسمله در نامه سلیمان (قرآن)، تلاوت بسمله (قرآن)، شروع قرآن با بسمله (قرآن). ۳ - پانویس۴ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۲۴۵، برگرفته از مقاله «بسمله». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |